Η Αιμοδοσία στην Αφρική

 

Τα δύο κρίσιμα ζητήματα που σχετίζονται με τη μετάγγιση αίματος στον αναπτυσσόμενο κόσμο, και ιδιαίτερα στην Αφρική, είναι οι ελλείψεις αίματος και το «επιβλαβές» αίμα, που πολύ συχνά οδηγεί σε σοβαρές συνέπειες για την υγεία, όπως ο θάνατος από αιμορραγία μετά τον τοκετό ή η μετάδοση των μολύνσεων που απειλούν τη ζωή ενός ανθρώπου, όπως ο HIV και η ηπατίτιδα. Αυτοί οι θάνατοι και οι σοβαρές παράπλευρες συνέπειες μπορούν να προληφθούν μόνο μέσω δράσεων για τη βελτίωση της ασφάλειας του αίματος και τη διαθεσιμότητα του στα νοσοκομεία.

 

Οι σοβαρές ελλείψεις αίματος συμβάλλουν επίσης στην αύξηση του κινδύνου του ιού HIV και της ηπατίτιδας επειδή η ανεπάρκεια αποθέματος αναγκάζει τα νοσοκομεία να εξαρτώνται από μη ασφαλείς ή αμειβόμενους δότες και αυξάνει την πίεση για να μεταγγιστεί το αίμα χωρίς να ελεγχθεί. Κάθε χώρα της Αφρικής έχει μια πολιτική για τον έλεγχο αίματος για τον ιό HIV. Οι περισσότερες επίσης, έχουν ως στόχο την εξέταση του αίματος για την ηπατίτιδα Β, τη σύφιλη και, όλο και περισσότερο, για την ηπατίτιδα C. Όμως σε χώρες όπου τα συστήματα ελέγχου και συλλογής αίματος είναι κατακερματισμένα και βασίζονται αποκλειστικά στα νοσοκομεία, μια πλήρης και ακριβής καταγραφή σχετικά με τις δοκιμές είναι απλά ανέφικτη.

 

Στην υποσαχάρια Αφρική όπου φιλοξενείται λιγότερο από 10% του παγκόσμιου πληθυσμού, ζουν περισσότεροι από 60% των φορέων του HIV. Υπολογίζεται ότι τα νέα θύματα του ιού στην περιοχή, είναι 3 εκατομμύρια άνθρωποι το χρόνο. Ενώ το ποσοστό συχνότητας μετάδοσης της νόσου μέσω σεξουαλικής επαφής ανέρχεται σε 0.1%-10% η εξάπλωση του ιού δεν έχει ανακοπεί. Αυτό προκύπτει από ένα συνδυασμό παραγόντων όπως τα υψηλά ποσοστά μετάγγισης σε ορισμένες ομάδες ασθενών (κυρίως γυναίκες και παιδία), η εξάρτηση από μη ασφαλείς δότες και ο ανεπαρκής έλεγχος του αίματος για τον ιό σε ορισμένες χώρες. Οι γυναίκες και τα παιδιά αποτελούν ένα δυσανάλογο αριθμό των μολύνσεων λόγω του ότι αποτελούν την κύρια ομάδα ασθενών που λαμβάνουν μετάγγιση αίματος. Τα ποσοστά της ομάδας αυτής αυξάνονται φυσικά και από την κληρονομική μετάδοση στα νεογνά που γεννιούνται από μητέρες φορείς του ιού.

 

Σε έρευνα του παγκόσμιου οργανισμού υγείας παρατηρήθηκε ότι 35 από τις 48 χώρες της υποσαχάριας Αφρικής συλλέγουν λιγότερο από το 50% των ετήσιων αναγκών τους. Το ποσοστό των αιμοδοτών στην Αφρική είναι γενικότερα χαμηλό (5/1000 άτομα). Η κατάσταση όσον αφορά την διαθεσιμότητα και την ασφάλεια του μεταγγιζόμενου αίματος επιδεινώνεται στις περιπτώσεις των συστημάτων υγείας που έχουν καταρρεύσει ως αποτέλεσμα ένοπλων συγκρούσεων, φυσικών καταστροφών και προσφυγικών μετακινήσεων μεγάλων πληθυσμών. Σε αυτές τις ακραίες συνθήκες είναι προφανές ότι η εξασφάλιση των σωστών συνθηκών μετάγγισης είναι αδύνατη.

 

Σοβαρές περιπτώσεις αναιμίας εμφανίζονται πιο συχνά στην Αφρική από ότι στις περισσότερες περιοχές του κόσμου. Αυτό είναι αποτέλεσμα του μεγάλου αριθμού των ασθενών με επιπλοκές που σχετίζονται με την εγκυμοσύνη, την ελονοσία, τον υποσιτισμό και την δρεπανοκυτταρική αναιμία. Όπως έχουμε αναδείξει στο Bloode με τις εκκλήσεις μας, η μετάγγιση αίματος είναι ζωτικής σημασίας για την διαχείριση περιπτώσεων αναιμίας. Είναι προφανές ότι τα παραπάνω στοιχεία «χτυπούν» τον παιδικό πληθυσμό ειδικότερα όταν οι περιπτώσεις που προαναφέρθηκαν συνδυάζονται με άλλες μολύνσεις και ιώσεις οι οποίες σχετίζονται άμεσα με το χαμηλό βιοτικό επίπεδο των ανθρώπων. Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι 9 από τους 10 θανάτους που σχετίζονται με την ελονοσία παρατηρούνται σε παιδιά κάτω των 5 ετών.

 

Παραδόξως, παρά την σοβαρή ανεπάρκεια παροχής αίματος στις αφρικανικές χώρες, το αίμα συχνά μεταγγίζεται χωρίς λόγο. Αυτό εκθέτει άσκοπα ασθενείς στον κίνδυνο του HIV, ηπατίτιδας και άλλων σοβαρών παρενεργειών. Αυτό το γεγονός σε συνδυασμό με την κακή ποιότητα κλινικής φροντίδας μειώνει επίσης τη διαθεσιμότητα του αίματος για τους ασθενείς για τους οποίους η μετάγγιση είναι απαραίτητη.

 

Ποια είναι όμως η λύση; Είναι προφανές ότι βασικό ρόλο στην αντιμετώπιση των παραπάνω προβλημάτων, έχει η ενημέρωση του κόσμου για την ύπαρξή τους. Αυτή άλλωστε είναι και πάγια επιδίωξη του Bloode. Σύμφωνα και με τον παγκόσμιο οργανισμό υγείας η λύση μπορεί να έρθει με τρία απλά βήματα.

 

  • Εθελοντική αιμοδοσία χωρίς πληρωμή : η πρώτη γραμμή άμυνας είναι η δωρεά αίματος μόνο από τακτικούς εθελοντές και μη αμειβόμενους αιμοδότες οι οποίοι προέρχονται από πληθυσμούς χαμηλού κινδύνου, αφού περάσουν μια προσεκτική αξιολόγηση της καταλληλότητας τους να δωρίσουν αίμα.
  • Καθολικό έλεγχο των συλλεγόμενων μονάδων: η δεύτερη γραμμή άμυνας είναι ο έλεγχος όλου του δωρηθέντος αίματος, σύμφωνα με τις απαιτήσεις ποιότητας, τουλάχιστον για HIV, ηπατίτιδα Β, ηπατίτιδα C και σύφιλη.
  • Η μείωση των περιττών μεταγγίσεων: η τρίτη γραμμή άμυνας είναι η κατάλληλη χρήση των μεταγγίσεων μόνο όταν ενδείκνυται ιατρικώς για την επιβίωση των ασθενών, ελαχιστοποιώντας την απώλεια του αίματος κατά τη διάρκεια χειρουργικής επέμβασης.

 

Φυσικά τα βήματα αυτά είναι πολύ πιο απλά στην καταγραφή από ότι αποδεικνύεται να είναι η εφαρμογή τους.